اثر پرتوهای یونیزه بر توان جوانه زنی و استقرار گیاهان زراعی گندم، کلزا و علف های هرز خردل وحشی و یولاف وحشی.

یافتن روشهای مناسب جهت افزایش میزان محصولات کشاورزی بدون آثار سوء جانبی در محیط زیست از مهمترین مسائل مورد بحث است. بدین منظور جهت بررسی اثر پرتوهای یونیزه بر توان جوانه‎زنی و استقرار گیاهان زراعی گندم ،کلزا و علف‎های هرز یولاف وحشی و خردل وحشی آزمایشی در سال زراعی 1393- 1392 در دو بخش شامل آزمایشگاهی (در آزمایشگاه تکنولوژی بذر (جوانه‎زنی) و گلدانی (در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز) به صورت طرح کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی و با 3 تکرار اجرا شد. عوامل مورد آزمایش شامل نوع اشعه (تیمار اصلی) در دو سطح (ایکس و گاما)، شدت تابش اشعه (تیمار فرعی اول) در دو سطح تابش(کم و زیاد) و نوع گیاه (تیمار فرعی فرعی) در چهار سطح شامل گیاهان زراعی گندم (triticum aestivum) و کلزا (brassica napus) و دو علف هرز خردل وحشی (sinapis arvensis) و یولاف وحشی(avena ludoviciana) بود. در بخش آزمایشگاهی این پژوهش صفاتی شامل درصد جوانه‎زنی، سرعت جوانه‎زنی، یکنواختی جوانه‎زنی، طول ریشه‎چه و ساقه‎چه، شاخص جوانه‎زنی، نسبت طول ریشه‎چه به ساقه‎چه، میانگین زمان جوانه‎زنی و وزن خشک ساقه‎چه و ریشه‎چه و در آزمایش گلدانی در زمان استقرار کامل گیاهچه‎ها صفاتی همچون ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن خشک کل اندام هوایی، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، درصد پروتئین اندام هوایی گیاهان زراعی و علف‎های هرز مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی نتایج حکایت از تأثیر مثبت و معنی¬دار نوع و شدت تابش اشعه بر گیاهان تحت آزمایش را داشت به نحوی که در بخش آزمایشگاهی نتایج بررسی خصوصیات جوانه‎زنی نشان داد که برای گندم بیشترین درصد (22/90 درصد)، سرعت (42/0) و شاخص جوانه‎زنی (0/12) در تیمار کاربرد اشعه ایکس در سطح کم بدست آمد. برای کلزا نیز بیشترین درصد (44/91 درصد)، سرعت (41/0) و شاخص جوانه‎زنی (26/11) در همین تیمار (کاربرد اشعه ایکس در سطح کم) بدست آمد که با اعمال همین تیمار در علف‎های هرز یولاف و خردل به ترتیب کاهش درصد (37 و 21 درصد)، سرعت (20 و 28 درصد) و شاخص جوانه‎زنی (25 و 24 درصد) بود. در مورد سایر صفات مورد بررسی در بخش جوانه‎زنی نیز نتایج مشابهی مشاهده شد، افزایش دوز اشعه نیز موجب کاهش در این صفات برای گیاهان زراعی و علف های هرز گردید. در ارتباط با کاربرد اشعه گاما نیز نتایج نشان داد که نسبت به ایکس تاثیر منفی شدیدتری (تا 6 درصد) را بر این خصوصیات داشت، مطالعه خصوصیات گیاهان در مرحله استقرار نیز تاثیر معنی‎دار کاربرد اشعه ایکس در افزایش خصوصیاتی همچون ارتفاع بوته، تعداد برگ و وزن خشک کل را نشان داد به نحوی که نسبت به کاربرد اشعه گاما به ترتیب 7، 18 و 3 درصد افزایش را نشان دادند ولی محتوای پروتئین اندام هوایی در تیمار کاربرد اشعه گاما به بیشترین میزان (36/4 درصد) خود رسید. بنابراین می‎توان گفت کاربرد اشعه در زمان بوجاری بذور می‎تواند منجر به بروز خصوصیات رشدی در گیاهان تحت اشعه ‎شود که موجب غالبیت گیاه زراعی بر علف هرز است.